भारतीय शेतीमध्ये पशुधन क्षेत्राचा खूप मोठा वाटा आहे. दूध, मांस आणि अंडी उत्पादनात आपला देश जगभरात मोठ्या प्रमाणात योगदान देतो. Kukut Palan Yojana मात्र, गेल्या काही वर्षांत पशुधनाची संख्या आणि दुग्ध उत्पादनात घट झाली आहे. या पार्श्वभूमीवर सरकारने राष्ट्रीय पशुधन अभियान (National Livestock Mission) सुरू केले आहे. या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना व्यवसायिक पद्धतीने पशुपालन करण्यासाठी मदत केली जाणार आहे.
या अभियानांतर्गत शेळीपालन, कुक्कुटपालन आणि वराहपालन क्षेत्रात ४० टक्के अनुदान देण्याची तरतूद करण्यात आली आहे. यातून शेतकऱ्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची मोठी संधी मिळणार आहे.
हे पण वाचा | ई-श्रम कार्ड सर्व कामगारांना मिळणार ₹1000 मदत – त्वरित अर्ज करा!
शेळीपालनासाठी विशेष प्रोत्साहन | Kukut Palan Yojana
शेळीपालन (Goat Farming) करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी ही योजना खूप फायद्याची आहे. १०० शेळ्या आणि ५ बोकड असलेल्या प्रकल्पासाठी २० लाख रुपये खर्च अपेक्षित आहे. मोठ्या प्रमाणावर व्यवसाय करू इच्छिणाऱ्यांसाठी २०० शेळ्या आणि १० बोकड असलेल्या प्रकल्पासाठी ४० लाख रुपये खर्च येईल. या प्रकल्पांवर सरकारकडून एक कोटी रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाईल.
या प्रकल्पात शेड बांधकाम (Shed Construction), चारा निर्मिती (Fodder Production) आणि वैद्यकीय सुविधा (Veterinary Care) अनिवार्य आहेत. शेतकऱ्यांना अनुदानामुळे आर्थिक मदत मिळणार असून, त्यांना मोठ्या प्रमाणावर व्यवसाय वाढवण्याची संधी मिळणार आहे.
हे पण वाचा | रेशन कार्ड वर सुरू झाल्या पाच जबरदस्त योजना महिलांना 35000
कुक्कुटपालनातून (Poultry Farming) रोजगार निर्मिती
कुक्कुटपालन करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी ही योजना सुवर्णसंधी ठरणार आहे. एक हजार मांसल पक्षी (Broiler Birds), दोन शेड आणि अंडी उबवण यंत्र (Egg Incubator) यासाठी ५० लाख रुपयांपर्यंतचा प्रकल्प उभारता येईल.
या प्रकल्पासाठी ५० टक्के अनुदान आणि १० टक्के स्वहिस्सा (Self-Investment) असणार आहे. म्हणजेच, २५ लाख रुपयांपर्यंत अनुदान मिळू शकते. या योजनेद्वारे नवीन उद्योजक तयार होतील आणि ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी वाढतील.
हे पण वाचा | अबब!! अडीच लाखाची म्हैस; रोज देतेय 25 लिटर दूध
वराहपालनासाठी (Pig Farming) विशेष पॅकेज
वराहपालन व्यवसायाला (Pig Farming Business) चालना देण्यासाठी ३० लाख रुपयांपर्यंत अनुदान देण्यात येणार आहे. या व्यवसायातून रोजगार निर्मिती, प्रजाती सुधारणा आणि उत्पादकता वाढ यावर भर दिला जात आहे.
वराहपालनासोबतच पशुखाद्य उत्पादन (Animal Feed Production) आणि चारा निर्मितीला (Fodder Development) चालना दिली जाणार आहे. त्यामुळे या व्यवसायाला मोठी संधी उपलब्ध होईल.
हे पण वाचा | मुख्यमंत्र्यांचा आदेश 10 जिल्ह्यात 2330 रुपये वाटप लगेच पहा ?
चारा निर्मितीला विशेष प्राधान्य
पशुपालनासाठी चारा (Fodder) हा महत्त्वाचा घटक आहे. मात्र, चाऱ्याची कमतरता ही शेतकऱ्यांसाठी मोठी समस्या ठरत आहे. यावर उपाय म्हणून सरकारने मुरघास (Silage) आणि टीएमआर (Total Mixed Ration) निर्मितीला चालना देण्याचा निर्णय घेतला आहे.
या प्रकल्पासाठी ५० लाख रुपयांपर्यंत अनुदान देण्यात येणार आहे. त्यात गोदाम (Warehouse), आधुनिक मशिनरी (Machinery) आणि चारा उत्पादनासाठी लागणारी जमीन यांचा समावेश असेल. यामुळे शेतकऱ्यांना हमीभावात चारा उपलब्ध होणार आहे.
हे पण वाचा | बियाणे अनुदान योजना 100% अनुदानावर बियाणे अर्ज सुरू
योजनेच्या महत्त्वाच्या अटी व शर्ती
१. २ हेक्टरपर्यंत शेती जमीन असणे आवश्यक आहे. २. अर्ज प्रक्रिया ऑनलाइन (Online Application Process) होणार आहे. ३. २०२६ पर्यंत या योजनेचा लाभ घेता येईल. ४. ५० टक्के अनुदान आणि १० टक्के स्वहिस्सा अनिवार्य असेल. ५. उर्वरित रक्कम बँक कर्जातून (Bank Loan) मिळवता येईल.
राष्ट्रीय पशुधन अभियानाची उद्दिष्टे आणि फायदे
राष्ट्रीय पशुधन अभियानाचे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे ग्रामीण भागात रोजगार निर्मिती (Employment Generation) आणि उद्योजकता विकास (Entrepreneurship Development) करणे. या योजनेद्वारे शेळी, कुक्कुट आणि वराह पालनातून पशुधनाच्या वंशावळीत सुधारणा (Genetic Improvement) आणि उत्पादकता वाढ (Productivity Enhancement) साधता येईल.
पशुखाद्य आणि वैरण उत्पादन वाढल्यामुळे नवीन उद्योजक तयार होतील आणि ग्रामीण भागात आर्थिक स्थैर्य निर्माण होईल. यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न (Farmers’ Income) वाढेल आणि भारतातील पशुधन क्षेत्राचा विकास (Livestock Sector Growth) वेगाने होईल.
शेतकऱ्यांसाठी सुवर्णसंधी
राष्ट्रीय पशुधन अभियान हे शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरणार आहे. शेतीसोबत जोडधंदा म्हणून पशुपालन व्यवसाय सुरू करण्याची ही उत्तम संधी आहे. विशेषतः लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांना (Small & Medium Farmers) याचा खूप मोठा फायदा होणार आहे.
सरकारकडून मिळणारे अनुदान आणि बँक कर्ज (Loan Facility) यामुळे आर्थिक अडचणी कमी होतील. यामुळे शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणावर व्यवसाय वाढवता येईल आणि भारताच्या ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळकटी (Strengthening Rural Economy) मिळेल.
निष्कर्ष
राष्ट्रीय पशुधन अभियानामुळे भारतात दुग्ध उत्पादन (Dairy Farming), मांस उत्पादन (Meat Production) आणि अंडी उत्पादन (Egg Production) वाढेल. तसेच, ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणावर रोजगार निर्मिती आणि आर्थिक स्थैर्य निर्माण होईल.
शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि स्वतःचा व्यवसाय उभारून आर्थिक विकास साधावा. ही योजना म्हणजे ग्रामीण भागातील प्रगतीचा नवा अध्याय ठरणार आहे!